Dat gebeurde onlangs toen ik op de website van het Nationaal Archief zocht op het trefwoord Maassluis en deze foto vond van de filmpremière van Stella’s Sleutel (de Nederlandse titel van The Key) in het Citytheater te Amsterdam. Op zich niets bijzonders – totdat mijn oog viel op de begeleidende tekst:
“ex-gezagvoerder van een sleepboot Jan Kalkman uit Maassluis ontvangt een oorkonde uit handen van de producent en scenarioschrijver Carl Foreman (Columbiafilm)”
Wacht eens even… Jan Kalkman uit Maassluis? Op mijn bureau ligt al een poosje een boek over Jan Kalkman, Vijftig jaar varen op zeesleepboten, dat ik aan het digitaliseren ben. Dat was het moment waarop er bij mij een belletje ging rinkelen. Niet zomaar een belletje – meer een hele scheepsbel die luid begon te klinken. Dit was de connectie. Het bewijs. Niet alleen was The Key losjes gebaseerd op het werk van Nederlandse sleepbootkapiteins tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar hier stond zwart-op-wit dat Jan Kalkman – een man van onze eigen Maassluise sleepvaart – zelf werd geëerd bij de première van een Hollywoodfilm die zijn leven weerspiegelt.
Hoe bijzonder is het dat The Key uit 1958 – met niemand minder dan William Holden en Sophia Loren – zijn oorsprong vindt in het leven van een Nederlandse sleepbootkapitein: Jan Kalkman. De film is gebaseerd op het boek Stella van Jan de Hartog, die in Maassluis vooral bekend is van Hollands Glorie – het boek uit 1940 én de televisieserie uit 1976. Dat maakt de ontdekking des te opmerkelijker: een lokaal icoon, een Maassluise kapitein, verbonden met een internationale filmklassieker die ontsproten is aan het werk van een schrijver met een duidelijke link naar Maassluis.
Het is een scène die je niet verzint: in een chique Amsterdamse filmzaal staat een Nederlandse kapitein – ooit actief op de ruige, koude Noordzee – oog in oog met Carl Foreman, de Oscar-winnende scenarioschrijver van films als High Noon en The Bridge on the River Kwai. En Foreman reikt hem een oorkonde uit. Geen acteur, geen ster, maar een échte kapitein. Een held zonder rode loper.
Wat voor velen een ‘mooie oude oorlogsfilm’ was, werd voor mij ineens een tastbare link tussen Maassluis, de geschiedenis van de sleepvaart, en de wereld van Hollywood. Een moment waarop fictie en werkelijkheid elkaar de hand schudden – letterlijk.
Te zijner tijd, wanneer ik zijn boek volledig heb gedigitaliseerd, zal ik hier dieper ingaan op het verhaal van kapitein Kalkman (1892–1972).