Nederland had tot de 10e mei 1940 wel gedacht dat het in deze oorlog wederom neutraal zou kunnen blijven, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog. Maar niets was minder waar, want op 14 mei 1940 (een dag voor de capitulatie) voeren de eerste schepen van de Duitse Kriegsmarine de Maassluise buitenhaven binnen en op 17 mei 1940 marcheerden de eerste soldaten van de Duitse Wehrmacht door Maassluis. Ondanks het feit dat Maassluis in 1940 maar een klein stadje was met zo’n 9200 inwoners, kwamen er al snel veel Duitse manschappen naar Maassluis. Dit zouden er in de loop van de oorlog nog véél meer worden.
Waarom zaten er zoveel Duitsers in Maassluis?
Na de capitulatie op 15 mei 1940 classificeerde de Duitse Kriegsmarine het gehele gebied aan de Nieuwe Waterweg – het Scheur – Nieuwe Maas (beide oevers van Hoek van Holland tot Rotterdam) als Hauptstützpunkt. Alle havens in de regio werden in gebruik genomen voor de verschillende Kriegsmarine onderdelen. Vandaar dat de Kriegsmarine ook al snel een kleine vlootbasis had gevormd in de Maassluise buitenhaven met gevorderde vissersbootjes.
Maar er zijn nog een aantal redenen te noemen voor de vele Duitsers in Maassluis. Zeker in het begin van de oorlog toen Hitler en zijn nazi’s West-Europa al hadden ingenomen, werden er door het Duitse oppercommando plannen gemaakt om Groot-Brittannië aan te vallen. Toen dit Hitler niet lukte, werd op 14 december 1941 door het Oberkommando der Wehrmacht (OKW) orders gegeven om de gehele West-Europese kust te verdedigen tegen een geallieerde tegenaanval.
Medio 1941 kwam een nieuwe divisie naar Nederland, de 719 Infanterie Division (719 I.D.) waarbij het divisiehoofdkwartier in Dordrecht werd gevestigd. De 719 I.D. bestond uit slechts 2 infanterieregimenten, die de kustverdediging vanaf Kijkduin op zich namen. De in Nederland te verdedigen kustlijn was in drie sectoren verdeeld: KVA Schagen, KVA Amsterdam en het KVA Dordrecht. Deze laatste, het Küstenverteidigungsabschnitt (KVA) Dordrecht, was de zuidelijkste sector en lag tussen Kijkduin en de Oosterschelde en hier was ook Maassluis onderdeel van.
In eerste instantie heette deze verdedigingslinie de Neue Westwall maar zou later de geschiedenis ingaan als ATLANTIKWALL. Maassluis en haar haven zouden hier een belangrijke rol in krijgen. Want bij een eventuele grootscheepse aanval van de geallieerden, zou het voor hun van groot strategisch belang zijn om de haven van Rotterdam in handen te krijgen.
De rol van Maassluis in de Festung Hoek van Holland
Op 2 maart 1942 werd Hoek van Holland uitgeroepen als Stützpunkt. In de herfst van dat jaar werd de Hoek nog zwaarder geclassificeerd. De Duitsers noemden het vanaf nu het Verteidigungsbereich Hoek van Holland. Daardoor kreeg Hoek van Holland aan de landzijde een verdedigingslinie, welke door de Duitsers weer het Landfront werd genoemd. Het gehele Verteidigungsbereich Hoek van Holland werd opgebouwd uit meerdere kleine verdedigingspunten, zoals Stützpunkten en Widerstandsnester. Zo ook hier en Maassluis kreeg nu dus ook direct te maken met de verdediging van Hoek van Holland.
Op 21 januari 1944 werd Hoek van Holland, samen met elf andere Europese havensteden, door het Oberkommando der Wehrmacht (OKW) zelfs tot Festung verklaard. Doordat er binnen de Festung vele bunkers moesten worden gerealiseerd werd het fabrieksterrein van Keys Asfaltfabriek (nu woonwijk De Kade) geconfisqueerd door de bezetter en in gebruik gegeven aan de Duitse firma Wayss & Freytag. Op het fabrieksterrein tussen het Scheur en het spoor, dus bereikbaar door schip en trein, werden diverse betononderdelen vervaardigd en materiaal verzameld welke nodig waren voor de bunkerbouw binnen de Festung Hoek van Holland.
Met het verklaren van Hoek van Holland tot Festung werd Maassluis begin 1944 officieel onderdeel van het Festungsvorfeld. Wat zoveel betekent als, eerste verdedigingslinie van de Festung. De Maassluise vlieten werden aangemerkt als tankgrachten, door de Duitsers Wasserpanzergraben genoemd. Tevens werden in Maassluis, daar waar het water overgaat in land, betonnen versperringen gebouwd zoals Walzkörpersperre en Höckerhindernisse. Deze betonnen versperringen moesten natuurlijk ook verdedigd worden en zodoende werden rondom deze versperringen verdedigingsstellingen gebouwd, zogenaamde Widerstandsnester.
Bijzonder locaties
De eerste bijzondere locatie van de Duitsers in Maassluis lag ten hoogte van het sportveld aan de huidige Vondellaan. De Duitse Kriegsmarine had langs de gehele Europese kust een aantal Marine Peil Haupt Stelle (MPHS) welke belast waren met het afluisteren van allerlei communicatie in de ether.
Nog een locatie waar veel Duitse manschappen zaten, was Poortershaven die lag langs het Scheur richting Hoek van Holland tegen Maassluis grondgebied aan. De naam Poortershaven is ontleend aan het vooroorlogse erts overslag van Joost de Poorter. Al snel nadat de Duitsers ons land hadden bezet nam de Kriegsmarine Poortershaven in gebruik als opslagplaats voor zeemijnen.
Verzet
Wat ook opvallend is, dat Maassluis al heel vroeg in verzet kwam, de allereersten waren de Geuzen. Opgericht in Vlaardingen, waren zij de eerste verzetsstrijders in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Al direct na het begin van de oorlog kwamen zij in opstand tegen de Duitse bezetter. Ook in Maassluis was al snel een Geuzenvendel actief onder leiding van Sjaak Boezeman.
Zoals u ziet is er toch meer gebeurd in ons stadje dan wat er bij de meeste Maassluizers bekend is. Deze website zal trachten zoveel mogelijk van de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog te belichten.
Over de auteur
De website is een initiatief van Gertjan van de Velden (1967), geboren en getogen in Maassluis, geïnteresseerd in de Maassluise geschiedenis, met een specifieke voorkeur voor de Tweede Wereldoorlog.
Zijn nieuwsgierigheid naar gebeurtenissen in Maassluis tijdens de Tweede Wereldoorlog lokt hem regelmatig de archieven in voor verder onderzoek. De resultaten daarvan publiceert hij in artikelen en boeken, op zijn website of zijn het onderwerp van lezingen. Hij heeft de afgelopen jaren samengewerkt met diverse instellingen zoals: Gemeente Maassluis, Historische Vereniging Maassluis, Museum Maassluis, Nationaal Monument Oranjehotel, Nationaal Archief en met de NTR (Andere Tijden en Verborgen Verleden).
Voor zijn #WO2MS werk ontving hij in 2015 de ‘Erespeld der Gemeente Maassluis’.
Sinds december 2015 wordt zijn website door de Koninklijke Bibliotheek gearchiveerd en is zodoende aangemerkt als ‘digitaal erfgoed’.